Op de – vorig jaar uitverkochte – Rotterdamse Nacht van de Filosofie zijn in de drie zalen van Arminius een keur aan lezingen, debatten en theater. Cabaretier Tim Fransen presenteert zijn Essay van de Maand van de Filosofie, Het leven als tragikomedie, over humor, kwetsbaarheid en solidariteit. De splinternieuwe Denker des Vaderlands geeft zijn visie op Nederland. Lammert Kamphuis over een stuntelend weergaloos leven. Paul Scheffer gaat in gesprek met de conservatieve denker Othman El Hammouchi over de klunzige integratie. Merel van Ommen en Ellen ter Gast werden betere mensen door Netflix-series te kijken. Emanuel Rutten vertelt over de filosofie van het avontuur en Frank Kupper geeft een workshop Falen. Florian Jacobs vertelt over de filosofie van René Gude. Ontmoet beroemde filosofen zoals Socrates of Kierkegaard (verbeeld door studenten van de EUR) of breng een bezoekje aan de filosofen van de Filosofisch Praktijk Nederland voor een verhelderend filosofisch gesprek.

De Dag van de Filosofie is een jaarlijks terugkerend evenement in Tilburg dat georganiseerd wordt in het kader van de nationale Maand van de Filosofie. Verspreid over de drie zalen van filmhuis Cinecitta is er een groot aanbod aan lezingen, workshops en onderwerpen verzorgd door filosofen, schrijvers, journalisten en andere denkers. Onder andere Tim Fransen, Babah Tarawally, Daan Roovers, Janneke Stegeman, Maarten Doorman, Govert Buijs en Menno de Bree komen aan het woord.

Met veel plezier nodigen we iedereen uit voor de eerste Antwerpse Filosofienocturne, aan de vooravond en als aftrap van de Maand van de Filosofie. De nocturne omvat een muzikale opener, een smakelijke maaltijd, en een presentatie van onze centrale gast, de afscheidnemende Denker des Vaderlands René ten Bos.

Met welke vragen houden de beste Nederlandse filosofen van dit moment zich bezig? En wat hebben we aan hun antwoorden?

Beleef het beste van de Nederlandse filosofie in één avond. In samenwerking met de Maand van de Filosofie en de Rode Hoed presenteert The School of Life voor het eerst De Avond van de Filosofie. Op deze bijzondere avond komt de crème de la crème van de Nederlandse filosofie bijeen om hun grootste inzichten met jou te delen. Met argumenten, grappen en gesprekken word je uitgedaagd om alles wat je denkt te weten tussen haakjes te zetten. En op een andere manier te kijken naar de fundamentele vragen van dit moment. Verlaat de zaal weer met een berg aan nieuwe ideeën en minstens evenveel verwarring.

Op zondag 31 maart om 13:30 geeft Ger Groot een lezing in Rijksmuseum Twenthe, over onze blik op het naakte lichaam en de ‘schizofrene’ houding die volgens hem kenmerkend is voor de moderne, westerse mens.

Ger Groot herkent in onze blik op het naakte lichaam een ‘schizofrene’ houding die kenmerkend is voor de moderne, westerse mens. Hoe verhoudt het geobjectiveerde, wetenschappelijk bekeken lichaam zich tot een betekenisvol of seksueel lichaam? Hoe verhoudt ons lichaam zich tot onze geest? En hoe verhoudt deze dubbelzinnigheid zich tot de werkelijkheid, zoals wij die ervaren?

Mijn broer en ik is het eerste filosofische kinderboek van de Maand van de Filosofie. Abdelkader Benali schreef een spannend verhaal dat aan het denken zet. Wat is in deze tijd van techniek en robots nog het verschil tussen echt en onecht? Een boek voor alle leeftijden.

Emoties, wat moeten we ermee? In de westerse filosofie zijn emoties lang verdacht geweest. Ze leiden je af en alleen het verstand kan je de weg naar de waarheid wijzen. Martha Nussbaum onderzoekt deze vraag en probeert emoties weer een plek te geven. We lezen onder andere uit haar boek woede en vergeving.

Op vier dinsdagavonden in april worden in de Bethlehemkerk in Helmond lezingen gehouden waarin elke avond een andere moderne filosoof centraal staat.

DefKa Research heeft in 2018 een essaywedstrijd uitgeschreven waar kunstenaars, filosofen en schrijvers aan konden bijdragen. Ter afsluiting van dit project wordt de publicatie gepresenteerd met beeldende bijdragen performances en een lezing door de filosoof Corijn van Mazijk (RUG).

Moet alles altijd zin hebben? Mag er ook eens verwarring ontstaan over de grotere betekenis? De moderne kunst levert kritiek op hoe we zin geven. Ze toont je bijvoorbeeld het onzinnige of het zinloze in je bestaan. En geeft je daarmee de kans om je opnieuw te bezinnen!

Deze vragen bespreken we tijdens Het Filosofisch Diner. Schuif aan voor een zinderend gesprek onder het genot van een goede maaltijd en een glas wijn.

Filosoof en cabaretier Tim Fransen laat in zijn essay van de maand van de filosofie Het leven als TragiKomedie zien dat het menselijk dier wordt bepaald door een aantal tragische beperkingen. Hij is sterfelijk, kwetsbaar, gemankeerd; hij leeft in een wereld waarin verschillende waarden met elkaar botsen; en hij heeft het eigenaardige vermogen om vragen te stellen waar hij geen antwoord op krijgt.

In de Maand van de Filosofie nodigen we u uit om een lezing bij te wonen van niemand minder dan Bas Haring. Hij weet als geen ander op een frisse en toegankelijke manier wetenschap en filosofie zo uit te leggen dat ’t begrijpbaar wordt voor Jan en alleman. 

Elke donderdagavond organiseert de Redenarij een Denkstof bijeenkomst in Utrecht. Dit zijn Socratische groepsgesprekken waar iedereen aan mee kan doen en waar verwondering, twijfelen, vragen en denken centraal staan. Deze maand staat in het kader van het thema stuntelen. Te beginnen met ‘ik stuntel dus ik ben’. We denken graag dat we logische wezens zijn, die ons levenspad kunnen uitstippelen. De praktijk is vaak weerbarstiger. We doen maar wat. Het leven overkomt ons. En dan komt het ook wel goed, of niet. Wat betekent dit gestuntel voor ons zelfbegrip. Kunnen we er grip op krijgen en willen we dat wel?

De jaarlijkse Dag van de Filosofie voor scholieren, met als thema dit jaar “Leve de imperfectie!” Met vele volstrekt imperfecte maar toch – juist! – fantastische lezingen, workshops, discussie, debat en een filosofische speurtocht. Hoor filosoof Emanuel Rutten over polyamorie, verwerk je grootste blunder tot je beste anecdote bij de workshop Stralend Falen, doe een filosofische escape-tocht met vier vrienden. Ook met de auteurs van de eindexamenthema’s, Tim de Meij en Leon de Bruin.

De moderne mens lijkt op dergelijk gestuntel niet te hebben ingeboet. Zelfs de beste bedoelingen werken vaak averechts. Veel natuurrampen hebben nauwelijks iets met ‘natuur’ te maken, maar zijn eerder het gevolg van menselijk ingrijpen. Voedingsmiddelen hebben we zo beïnvloed dat we massaal te dik worden. Werk hebben we zo ‘efficiënt’ gemaakt dat veel banen overbodig zullen raken. En dan hebben we het nog niet over ons gestuntel in de liefde, tijdens sollicitatiegesprekken of met Ikea kasten. De moderne mens loopt over van verbeeldingskracht om de omgeving te vormen en zichzelf te verbeteren, maar komt elke keer tekort. Is het niet tijd om onze stuntelende natuur te omarmen en ‘Ik stuntel, dus ik ben’ als uitgangspunt te nemen voor een nieuw mensbeeld? Het is het thema van de maand van de filosofie!

We hebben de mens op veel verschillende manieren proberen te definiëren. Van cognitieve wezens, rationele dieren, spelende mensen, autonome personen tot culturele scheppers. Voor al deze visies valt wat te zeggen, maar misschien worden we nog wel het meest gedefinieerd door ons eeuwige gestuntel. Over het onbehagen dat dit veroorzaakt zal schrijver, journalist en columnist Bas Heijne in zijn lezing het licht doen schijnen.

In de maand van de filosofie presenteert de Bibliotheek Schiedam i.s.m. operagezelschap Intorno de voorstelling Erasmus, brieven aan Luther.  In deze voorstelling bent u getuige van een bijzondere muziekles. Jacob Obrecht is de muzikale leermeester van Erasmus. Obrecht heeft zijn nieuwe compositie net voltooid: de Missa Super Fortuna Desperata. Hij probeert de muziek op zijn leerlingen over te brengen, maar Erasmus is er met zijn hoofd niet bij. Hij is verwikkeld in een heftige pennenstrijd met Luther en dat houdt hem bezig. De populistische Luther en de humanistische Erasmus staan lijnrecht tegenover elkaar. Obrecht probeert bij de muziek te blijven, maar intussen raakt Europa steeds meer verdeeld.

Eindelijk! Nederlands bekendste filosoof, Baruch Spinoza, is aan de beurt. Spinoza leeft en is brandend actueel. Naast zijn bevlogen en rationeel onderbouwde boodschap van vrede, vrijheid en openheid staat een man van vlees en bloed, heen en weer geslingerd tussen eenzaamheid, vrijheid, strijd en verzet. Hij toont dat er géén kloof kan zijn tussen overtuiging en het eigen leven, tussen denken en praktische wijsheid, tussen idealen en politiek realisme.

Waarom is er zo’n taboe rond falen en kwetsbaarheid? Waarom zijn we in de ban van idealen van perfectie en succes, vaak in weerwil van de vaak weerbarstige en fragiele realiteit? Hoe kunnen we onszelf verzoenen met ons ‘falen en weer opstaan’?

We reflecteren over de plaats van kwetsbaarheid, fragiliteit en mislukking, in het leven van alledag, maar evenzeer in domeinen als kunst, literatuur en wetenschap.

Op zaterdag 6 april 2019 organiseert Vormingplus, samen met een breed netwerk van maatschappelijke organisaties, de zevende editie van de Dag van de Filosofie. Filosofen, kunstenaars, schrijvers en wetenschappers buigen zich dit jaar over het thema Ik stuntel, dus ik ben. In een gevarieerd palet aan activiteiten voor zowel kinderen als volwassenen onderzoeken we fundamentele vragen rond het thema.

In zijn onlangs verschenen boek ‘Ik Bid Dus Ik Ben’ pleit de emeritus hoogleraar theologie Bert Hoedemaker voor het serieus nemen van religieuze verbeelding als toegang tot de werkelijkheid. Religieuze tradities leveren commentaar op het gestuntel van de mens in zijn wereld en bieden de mogelijkheid om dat gestuntel in een bepaald perspectief te begrijpen. Dat geldt in ieder geval voor het gegeven, dat het beeld van de mondige, autonome, ik-zeggende mens in de geschiedenis van het westerse denken zowel gecultiveerd als ondermijnd wordt. Op individueel existentieel niveau leidt die spanning tot een permanent onrustig en onzeker zelfgesprek, waarin ‘ik’, ‘God’ en ‘wereld’ voortdurend als onbeantwoord(bar)e vragen voorbijkomen.

Tijdens deze dag verrijken filosofen uit Utrecht en daarbuiten je met inzichten om je wereldbeeld te ordenen of juist overhoop te gooien. Met lezingen en gesprekken over liefde en identiteit, politiek en morele vooruitgang. Of maak een filosofische wandeling en bekijk de stad eens van een andere kant.

Op 8 april 2019 vindt een Veritas-forum plaats i.s.m. Stichting voor Christelijke Filosofie met als thema Ik stuntel, dus ik ben. Over de grens tussen gelukken en mislukken. Aan de hand van dit thema willen we inzoomen op ons beeld van en visie op de mens. In hoeverre is de mens een stuntelend wezen en welke plek mag stuntelen hebben in ons mens-zijn? Enerzijds willen we de vraag opwerpen of er in onze prestatiemaatschappij ruimte is voor imperfectie, gebrokenheid, kortom gestuntel. Anderzijds willen we nagaan welke rol verantwoordelijkheid nog speelt als we de stuntelende kant van de mens onderkennen.

Met zijn emanatieleer plaatst Plotinus de westerse filosofie op een tweesprong. Eén weg voert naar de moderne subjectsopvatting die, al woekerend, hedendaagse rationalistische wetenschapsopvattingen aanstuurt. De andere weg begeleidt de eerste als een schaduw, en wijst, voorbij het rationale subject, naar iets anders, iets wat breder en dieper is. Plotinus noemt dit ‘de ziel’. De ziel is meer dan het ik, en elke zelfbezinning stuit op een dimensie die het ik niet meer vermag te omvatten.

Lezing van filosoof en Boeddhismekenner Michel Dijkstra over de praktijk van het loslaten. Deze onthechting heeft niet als doel om onbewogen te worden, maar juist om je diepgaand met alles en iedereen te verbinden.

Het leven is niet dáár, maar hier en nu Volgens humanistisch filosoof Jan Warndorff hebben we nieuwe houvast nodig. Door globalisering is ons leven op allerlei manieren verbonden met de rest van de wereld. En dat zorgt voor onrust, onzekerheid, en de prangende vraag wat alle mensen nou eigenlijk met elkaar gemeen hebben, en hoe wij hier samen het beste van kunnen maken. In zijn levensfilosofie legt Jan Warndorff uit wat we kunnen verstaan onder ‘het leven zelf’. De filosofie van Warndorff is vernieuwend. Het gaat uit van waarnemen en denken. Omdat een ieder daar aan mee kan doen, noemt hij dit de ‘filosofie van het boerenverstand’.

We hechten in Nederland steeds minder aan autoriteit. Liever beslissen we zelf. Maar wat als we er niet uitkomen? Wat als zelfs Rutte zegt dat niet de overheid maar burgers zelf de strijd rond Zwarte Piet maar moeten zien op te lossen?

Samenleven zonder autoriteiten vergt nieuwe vaardigheden. Eén daarvan is het vermogen zich te verplaatsen in het denken van anderen. Iedereen kan denken, maar kunnen we dat denken zo ver oprekken dat we ook de gedachten en gevoelens van anderen snappen?

In haar lezing laat Marli Huijer, hoogleraar Publieksfilosofie (EUR) en voormalig Denker des Vaderlands, zien hoe denken kan helpen om zonder autoriteiten goed samen te leven.

Hans Alma onderzoekt in haar boek De kunst van samenleven. Een pleidooi voor een pluralistisch humanisme (2018) hoe humanisme als levensbeschouwing relevant kan zijn voor de 21e eeuw: zowel voor een persoonlijk zoeken naar zin als voor samenlevingsvragen in de publieke ruimte. Wat kan humanisme betekenen in antwoord op de vragen die migratie en klimaatverandering voor onze samenleving oproepen? Welke rol spelen verbeeldingskracht en kunst in de ontwikkeling van een hedendaags humanisme? Die vragen worden op deze avond in verband gebracht met het thema van de maand van de filosofie: ik stuntel dus ik ben.

Er zijn vormen van stuntelen die alleen jongeren en studenten herkennen; in de liefde, bij het vinden van een kamer, het vinden van de juiste studie, vinden van een balans tussen slapen, werken en studeren, geldzaken (of het gebrek eraan) etc. Tijdens deze StudentenNacht op donderdagavond 11 april dagen we je als student uit om je eigen gestuntel onder ogen te zien én te aanvaarden via lezingen en workshops filosofische vaardigheden. 
Verwonder, denk, discussieer én lach mee om de stuntelende mens die je bent en daag je zelf uit om na te denken over de morele dilemma’s van de toekomst.

We onderzoeken onze denkbeelden over het begrip respect. Vragen bij het begrip “respect” zijn onder meer: Moet je iedereen altijd respecteren? Kun je respect verdienen en dit ook weer verliezen? 

Tijdens De Nacht van de Filosofie staat stuntelen centraal. Filosofen, wetenschappers, psychologen en artiesten vertellen erover en stellen vragen rondom dit thema. En, heel belangrijk: gaan met elkaar in gesprek. Want samen stuntelen is misschien wel het meest waardevol.

Tegenwoordig hebben veel mensen het gevoel geleefd te worden. Ze hebben moeite met het vinden van rust, het constant keuzes moeten maken en het indelen van hun tijd. Hoe moet je hiermee omgaan? En hoe kun je je leven zin geven?

Levenskunst geniet altijd al belangstelling van filosofen. Centrale notie in deze praktische filosofie is 'zorg voor zichzelf': hoe het zelf mentaal en moreel weerbaar te maken en daardoor een goed ouder, partner, vriend en burger te worden. 

In zijn lezing gaat Dick Kleinlugtenbelt dieper in op een aantal levenskunsten, waarbij hij kort de geschiedenis van de bestaansethiek en levenskunsten zal aanstippen. Ook is er ruimte voor discussie en een praktische oefening in levenskunst.

Filosofie en ethiek zijn bij uitstek geschikt om complexe onderwerpen als duurzaamheid, landbouw en voeding te analyseren en te evalueren. Michiel Korthals sprak voor zijn boek Goed Eten, Filosofie van Voeding en Landbouw met boeren, consumenten, wetenschappers, journalisten, bestuurders en politici. Wat zijn zijn bevindingen vanuit zijn filosofische blik op voedsel en landbouw in Nederland?

Hoe moeten wij leven? Aan de hand van vervelende gebeurtenissen, het lot dat ons allemaal kan treffen, analyseert Marjoleine de Vos hoe wij hiermee omgaan. Welke verhalen uit de Griekse mythologie of uit het geloof gebruiken wij om ons lot te dragen? In deze essaybundel Doe je best laat zij zien hoe de waarheid over ons bestaan in de loop van de tijd verandert, net zoals wijzelf.

Tijdens deze avond gaan we in op de ideologische achtergronden van het werk van de Franse schrijver Michel Houellebecq. We gaan na wat zijn kritiek behelst op een doorgeslagen vorm van liberalisme. We ontdekken welk menstype en welke problemen dit volgens Houellebecq voortbrengt. Maar ook zullen we gaan zien of Houellebecq ons ook een perspectief te bieden heeft. Is er een ontsnapping mogelijk of zijn we gedoemd te blijven hangen in een perspectiefloos en tragisch consumentisme?

Het thema zal worden ingeleid door prof. dr. Maarten van Buuren, emiritus hoogleraar Moderne Letterkunde en docent bij het Centre-Erasme. Het geheel zal worden opgeluisterd met een filosofische column van Roel Meijvis, muziek van Houellebecq zelf en een voordracht uit zijn werk.

Tijdens dit minisymposium over filosoferen met kinderen zal filosoof Baukje Prins een interactieve lezing verzorgen: 'Denken met diversiteit: verwondering, vervreemding en herkenning'. Ook zal de Berrie Heesen Prijs 2019 worden uitgereikt.

'Ik stuntel, dus ik ben' is het thema van de Maand van de Filosofie 2019. Tim Fransen (1988), cabaretier en filosoof, kreeg de eer om het filosofische essay te schrijven: 'Het leven als tragikomedie, over humor, kwetsbaarheid en solidariteit'. Filosoof Ingeborg van den Bold interviewt ook dit jaar weer de schrijver van het essay van de Maand van de Filosofie, net zoals zij vorig jaar Femke Halsema interviewde over haar essay Macht en verbeelding.

Henk Oosterling onderzoekt in deze Spiegellezing de verschillen en overeenkomsten tussen oosterse en westerse manieren van denken en doen. Oosterling is filosoof en internationaal kendo- en zwaardvechter en oprichter van een kendoschool. In 2016 bracht hij zijn kennis en ervaringen samen in Waar geen wil is, is een weg. Doendenken tussen Europa en Japan. Dit doen-denken heeft de EnsōSchool in Amsterdam-Noord als uitgangspunt genomen voor haar programma en werkwijze.

Rebekka de Wit presenteert haar essaybundel Afhankelijkheidsverklaring tijdens een boekvoorstelling in de Brakke Grond, Amsterdam. Op familiefeestjes en buurtbarbecues probeert Rebekka de Wit als een antropoloog te doorgronden waarom iedereen van zijn doodsangsten uitdagingen probeert te maken, waarom afhankelijkheid als falen wordt gezien en waarom mensen die graag te boek staan als ‘no nonsense’ doorgaans veel nonsens uitkramen. Afhankelijkheidsverklaring legt bloot wat onze vanzelfsprekendheden verzwijgen en komt tot pijnlijke conclusies over hoe (on)vrij, (on)afhankelijk en (on)geëmancipeerd we eigenlijk zijn.

In de reeks Grote Denkers onderzoek je je eigen overtuigingen en oordelen, vernieuw je je manier van denken en kijk op de wereld en ontdek je wat de opties zijn voor de toekomst. Na deze reeks mag je denkers als Camus, Hobbes, Goethe en Buddha tot je nieuwe vrienden rekenen.

Ons leven draait steeds meer om het werk dat we doen. Introduceer je jezelf op een feestje, dan vertel je over je baan. Je werk wordt zo niet alleen wie je bent, maar ook dat wat zin geeft. Maar is werken wel zo zinvol? Of denken we dat alleen maar?

Deze vragen bespreken we tijdens Het Filosofisch Diner. Schuif aan voor een zinderend gesprek onder het genot van een goede maaltijd en een glas wijn.